الف- آثار دنیوی

تردیدی نیست که ایمان داشتن و انجام دستورات الهی، دشواریهایی را در پی دارد که مؤمن باید آنها را تحمّل کند و پشت سر بگذارد تا به آرمان مقدّس خویش که همانا سعادت جاوید در مقام قرب الهی است، دست یابد.

از سوی دیگر حرکت در صراط مستقیم الهی و اطاعت از اوامر او زندگی دنیوی مؤمن را نیز تنظیم می کند و او از دنیای منظّم به آخرت خرّم و شاد قدم می گذارد.

از این رو، دستورات شریعت مقدّس اسلام همواره با مصلحتی مادی یا معنوی یا هر دو همراه است، گر چه فکر ما از درک آن عاجز باشد.

آثارنماز

الف- جلوگیری از گناه و فحشا

جنبه باز دارندگی نماز از فحشا و منکر یکی از آثار ارزشمند این فریضه الهی است؛ نماز از آن جهت که موجب توجه انسان به خدا می شود و در شبانه روز، حداقل پنج بار تکرار می شود، انسان را از فحشا و منکر باز می دارد؛ زیرا نمازگزار برای نزدیکتر شدن به خداوند تلاش خود را در جهت انجام کارهای نیک و کسب اخلاق حسنه بیشتر می کند. قرآن با توّجه به این اصل مسلّم می فرماید:

«أَقِمِ الصلوه إِنَّ الصلوه تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ» [1]

نماز را بر پا کن که آدمی را از گناهان و کردار زشت باز می دارد.

چند تن از یاران رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به حضور آن حضرت رسیدند و درباره یکی از مسلمانان که همیشه پشت سر پیامبر نماز جماعت می خواند، ولی مرتکب گناهان نیز می شد، گفتگو کردند. حضرت به آنها فرمود: (نگران نباشید) نمازش او را از گناه باز می دارد. طولی نکشید که آن شخص گناه را ترک کرد و توبه نمود.[2]آن حضرت فرمود:

«کسی که از نماز اطاعت نکند، نماز واقعی را به جا نیاورده است. اطاعت از نماز این است که از منکرات و زشتیها دوری کند.»[3]

ب ـ بهداشت تن و روان

نمازگزاران همواره از صفای ظاهری و باطنی خاصّی برخوردارند که بی نمازان فاقد آنند.

بهداشت تن: برخی از شرایط نماز، موجب بهداشت تن، لباس و به تبع آن بهداشت محیط زندگی می شود. در برخی از سخنان معصومین برای برخی نمازها اثر مستقیم بهداشتی عنوان شده است، بطور مثال، علی ـ علیه السلام ـ می فرماید:

«قیام اللّیل مصحّه للبدن»[4]

برخاستن شب (برای نماز) سبب سلامتی جسم است.

بهداشت روان: یکی از فلسفه های تشریع نماز، «یاد خدا» است چنانکه در قرآن آمده است؛

«أَقِمِ الصلوه لِذِکْرِی»[5]

برای یاد من نماز بگزار.

و یاد خدا، منشأ آرامش دل و امنیت روانی است، همانطور که در قرآن می خوانیم:

«أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[6]

هان! به یاد خدا دل ها آرام گیرد.

پس، تأثیر نماز در بهداشت روانی مردم نمازگزار قطعی است و آرامش و امنیّت نسبی بیشتری که در جوامع اسلامی حکمفرماست. شاهد این تاثیر است. به تعبیر امام خمینی رضوان الله علیه:

« شما پرونده هایی که در دادگستریها در جاهای دیگر دادگاههاست بروید ببینید، از نماز خوانها ببینید پرونده هست آنجا؟ از بی نماز ها پرونده هست، هر چه پرونده پیدا کنید، پرونده بی نماز ها هست.» [7]

ج ـ استقامت در برابر مشکلات

از دیگر آثاری که در سایه نماز، نصیب نمازگزار می شود، قدرت و نیروی مقاومت در برابر مشکلات و سختیهاست. به عبارت دیگر، نماز که رابطه معنوی بین شخص و عالم بالاست، قدرتی در انسان ایجاد می کند که با وجود آن در مقابل سختیها و مشکلات ، شکست ناپذیر خواهد بود. قرآن می فرماید:

«إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَلی صَلوتِهِمْ دائِمُونَ» [8]

آدمی حریص خلق شده، وقتی که شر و بدی به او می رسد، جزع و بی تابی می کند و زمانی که نعمت و خیر به او می رسد حق مستمندان و فقرا را نمی دهد، مگر نمازگزاران؛ کسانی که در نمازشان مداومت دارند.

از این رو، قرآن به مؤمنین سفارش می کند:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ امَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوهِ»[9]

ای مومنان، از شکیبایی و نماز کمک جویید.

د ـ نورانی شدن چهره

حضرت صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید:

«صلوه اللّیل تبیّض الوجوه»[10]

نماز شب، چهره ها را نورانی می کند.

نیز از پیامبر گرامی اسلام نقل شده است که فرمود:

«صلوه اللّیل تحسن الوجه و...»[11]

نماز شت چهره را زیبا می سازد.

ه ـ استجابت دعا

از دیگر آثار نماز، قبول شدن دعاها و رفع نیازهاست. نماز چون بین عبد و معبود پیوند برقرار می کند و نشانگر تلاش نمازگزار برای رسیدن به ملکوت اعلا و پیوستن به حق است، چنین تلاشی از نظر کردگار عالم مخفی نمانده، در مقابل، دعاهای او را قبول می کند و خواسته هایش را برآورده می سازد. رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ فرمود:

«من أدّی فریضهً فله عند الله دعوه مستجابه»[12]

هر کس واجبی را انجام دهد، در نزد خدا یک دعای مستجاب دارد.

امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:

«إذا أردت حاجهً، فصلِّ رکعتین وصلِّ علی محمّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ و سل تعطه»[13]

هرگاه حاجتی داشتی، دو رکعت نماز بخوان و بر محمد و آل او درود فرست و سپس از خداوند (خواسته خود را) بخواه که به تو داده می شود.

و ـ تأخیر عذاب دنیوی

از آنجا که نماز یکی از بهترین عبادات و افضل آنها به شمار می رود و نمازگزار محبوب خداوند است و از جایگاه رفیعی برخوردار می باشد؛ سزاوار است که خداوند به احترام نماز و نمازگزار، خشم خود را از دیگران بردارد و از خطای آنها درگذرد. حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرمود:

«گاهی خدا اراده می کند که مردمی را به خاطر گناهانشان طوری عذاب کند که احدی باقی نماند ولی در آن میان نمازگزار پیری را که با قدم های لرزان به جایگاه نماز می رود و کودکانی را که در حال تعلیم قرآن هستند می بیند، از عذاب آنها چشم پوشی کرده، آن را به تأخیر می اندازد.»[14]

ب ـ آثار اخروی

الف ـ رحمت و مغفرت الهی

بیشترین آثار عبادات، بویژه نماز در آخرت تجلّی پیدا می کند و نتایج آن در آخرت نسبت به دنیا بسیار بیشتر است. رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ فرمود:

«از آن هنگام که مؤمنی به نماز می ایستد، تا آنگاه که نمازش را به پایان می برد، رحمت از بالای سرش تا افق آسمان بر او سایه می افکند و فرشتگان، اطراف او را تا افق آسمان، در بر می گیرند.»[15]

همچنین فرمود:

«لن یلج النّار أحد یصلّی قبل طلوع الشّمس و قبل غروبها»[16]

کسی که پیش از طلوع و غروب آفتاب نماز گزارد داخل آتش نمی شود.

ب ـ راهیابی به عالم ملکوت

نماز برگ عبوری است در دست نمازگزار که او را تا اوج کمال و عالم ملکوت می رساند. رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ فرمود:

«وقتی بنده مؤمن برای نماز به پا می خیزد، درهای بهشت برایش گشوده می شود و پرده های میان او و خدای متعال برداشته می شود و همسران بهشتی به استقبال او می آیند.»[17]

نماز موجب تقرّب انسان های با تقوا به خداوند بزرگ است، چنان که علی ـ علیه السلام ـ فرمود:

«الصلوه قربان کلّ تقیّ»[18]

نماز نزدیک کننده متقین به خداوند است.

امام صادق ـ علیه السلام ـ دراین باره فرمود:

«ما تقرّب العبد إلی الله تعالی بعد المعرفه شیء أفضل من الصلوه»[19]

پس از خداشناسی و معرفت هیچ عاملی، بهتر از نماز انسان را به خدا نزدیک نمی کند.

رهبر معظّم انقلاب حضرت آیه ا... خامنه ای «دام ظله العالی» در بخشی از پیام خود به سمینار نماز با عنایت به این حدیث شریف فرمودند:

«هیچ وسیله ای محکمتر و دائمی تر از نماز برای ارتباط میان انسان با خدا نیست.»[20]

ج ـ ورود به بهشت

نمازگزاری که با انجام فرمان الهی به درجه بالایی از معرفت رسیده و به درگاه الهی تقرّب جسته؛ تنها بهشت سزاوار اوست. رسول خدا ـصلی اللّه علیه و آله ـ فرمود:

«من علم أنّ الصّلوه حقّ واجب دخل الجنّه»[21]

کسی که بداند نماز حقی است که خدا واجب کرده ، داخل بهشت می شود.