نماز واقعیتى ملکوتى و حقیقتى عرشى و مسئلهاى الهى است که از شروع حیات انسان در زمین، به صورت تکلیفى واجب در جهت رشد و کمال و تربیت این موجود برتر به او ارائه شده است.نماز گفتگوى عاشق با معشوق، محبّ با محبوب، مملوک با مالک، عبد با مولا، فقیر با غنى، و ذلیل با عزیز، و میّت بازنده است.
الف- آثار دنیوی
تردیدی نیست که ایمان داشتن و انجام دستورات الهی، دشواریهایی را در پی دارد که مؤمن باید آنها را تحمّل کند و پشت سر بگذارد تا به آرمان مقدّس خویش که همانا سعادت جاوید در مقام قرب الهی است، دست یابد.
از سوی دیگر حرکت در صراط مستقیم الهی و اطاعت از اوامر او زندگی دنیوی مؤمن را نیز تنظیم می کند و او از دنیای منظّم به آخرت خرّم و شاد قدم می گذارد.
از این رو، دستورات شریعت مقدّس اسلام همواره با مصلحتی مادی یا معنوی یا هر دو همراه است، گر چه فکر ما از درک آن عاجز باشد.
آثارنماز
ابتدا باید گفت که تارکان نماز از حیث کمیت ترک، عبارتند از:
الف) کسانی که به طور مطلق تارک نماز هستند.
ب) گروهی، بعضی اوقات می خوانند و گاهی نمی خوانند.
بعضی نماز می خوانند، اما واجبی از واجبات نماز را ترک می گویند. مانند قرائت یا اذکار واجب نماز و یا اینکه در مکان غصبی نماز می خوانند.
ترک نماز از روی عمد، موجب کفر است، کفر عبارت است نپذیرفتن و انکار چیزی که عقل و فطرت آدمیان، آن را حق می داند که نتیجه چنین افکاری، ترک ضروریات دین است، از جمله نماز.
عدم آشنایی به فلسفه نماز:
اهمیت ندادن به نماز به لحاظ عدم آشنایی به حقیقت آن و احساس نیاز نکردن نسبت به آن، خود از عوامل ترک نماز به شمار می رود.
درمان:
آشنا شدن و آشنا کردن به فلسفه و حقیقت نماز و این که نماز جزو نیاز ماست، جزو زندگی و حیات ماست. فایده و آثار نماز در دنیا و آخرت تجلی می کند و به واسطه آن آرامش و تعادل روانی پیدا می شود. نماز درمان افسردگی و اضطراب است.
چشم،گوش وزبان راههای ورودی ذهن هستند.ازاین سه راه،عموم افکاروذهنیات هرفردی شکل می گیردوبراساس آنها برنامه ریزی وزندگی می کند.
اگرذهن به طورصحیح تغذیه کند،خروجی آن نیزمفیدخواهدبود.ماننداستخری که اگرآب واردآن شده تمیزباشد،آن چه خارج می شودنیزتمیزخواهدبود.
فردی ازعلامه طباطبایی پرسید:برای حضورقلب درنمازچه کنم؟
ایشان فرمود:کم حرف بزن.
علامه می گفتندازسکوت آثارگرانبهایی رامشاهده کرده ام.چهل شبانه روزسکوت اختیارکرده وجزدرمواردلزوم سخن نگوییدوبه فکروذکرخدامشغول باشیدتابرایتان صفاونورانیت حاصل شود.
منبع:کتاب حضورقلب درنماز/هادی قطبی
«اِنَّمَا تُنْذِرُ الَّذیِنَ یَخْشَونَ رَبَّهُمْ بِاْلغَیْبِ وَ اَقَامُوا الصَّلوةَ وَ مَنْ تَزَکَّى فَاِنَّماُ یَتَزَکَّى لِنَفْسِهِ وَ اِلَى اللَّهِ اُلمَصِیرُ(1)» تو فقط کسانى را انذار مىکنى که از پروردگار خود در پنهانى مىترسند و نماز را بر پا مىدارند و هر کس تقوى و پاکى پیشه کند، نتیجه آن به خودش باز مىگردد و بازگشت همگان به سوى خداست.
انذارهاى پیامبر، تنها در دلهاى آماده اثر مىگذارد. تا در دل خوف خدا نباشد و در نهان و آشکار احساس مراقبت یک نیروى معنوى بر خود نکند و با انجام نماز که قلب را زنده مىکند و به یاد خدا وا مىدارد به این احساس درونى مدد نرساند، انذارهاى انبیاء و اولیاء خدا بىاثر خواهد بود.
«اِنَّ الَّذِین یَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَ اَقَامُوا الصَّلَوةَ وَ أنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّا وَ عَلاَنِتَهً یَرجُونَ تِجَارَةً لَّنْ تَبُورَ»
کسانى که کتاب الهى را تلاوت مىکنند و نماز را بر پا مىدارند و از آنچه به آنها روزى دادهایم، پنهان و آشکار انفاق مىکنند، تجارت پر سودى را امید دارند که نابودى و کساد در آن نیست.
تلاوت به معنى قرائت و سرسرى خواندن خالى از تفکر و اندیشه نیست، بلکه باید
امام صادق (ع ) :
هنگامی که انسان به نماز ایستاد، رحمت خدا ازآسمان بر او نازل می شود و ملائکه اطرافش را احاطه می کنند و فرشته ای می گوید: اگراین نمازگزار ارزش نماز را می دانست هیچ گاه از نماز منصرف نمی شد.
نماز روح نظم و انضباط در انسان را تقویت می کند.
چون نماز باید در اوقات معیّنی از روز و شب انجام بگیرد که تقدم و تأخر آن موجب بطلان می شود, واضح است مقید بودن به رعایت وقت , انسان و جامعه را منظم می کند که همه وقت شناس باشند و کار امروز را به فردا نیندازند ومردم را معطل و سرگردان نکنند.
نماز،برطرف کننده ی عجب و کبر (خودخواهی و خود برتربینی ) است ; زیرا وقتی انسان روزی هفده رکعت نمازبخواند و در هر رکعتی پیشانی بر خاک گذاشته و اظهار تذلّل کند, این کار بهترین وسیله ابرای از میان برداشتن غرور و منیت است .
نماز غفلت زدا است , چون در ظرف , پنج بار نماز خواندن در شبانه روز به انسان اخطار می کند و هدف آفرینش را به او گوشزد می کند و موقعیت او را در جهان به یادش می آورد, تا از خالق هستی غافل نشده و بداند ازکجا آمده و برای چه آمده و به کجا می رود.